Paul Gellings maakt het verleden mooi door de zeef van de tijd

ZWOLLE - “Schrijven is tijdreizen maken”, vindt Paul Gellings. “Het is een manier om dingen opnieuw te beleven, maar dan op je eigen manier, je kunt dingen naar je hand zetten.” De schrijver uit Zwolle presenteerde vorige week zijn tiende roman ‘Terug naar de Stichtstraat’. Het is zijn derde boek over het Amsterdam-Zuid in de jaren van zijn jeugd. “Maar de ‘Grote Zwolse Roman’ komt er nog ook wel”, zegt hij. “Eigenlijk is die er al, ik moet hem alleen nog schrijven.”

(door Joop de Haan)

Na zijn ‘Rotterdamse’ roman ‘Het smeedwerk van herinnering’ over zijn grootvader keert Gellings dus terug naar Amsterdam, de stad van zijn jeugd. “Ik was nog niet klaar met het Amsterdam-Zuid in de jaren 50 en 60.”

Hij verhuisde in zijn vroege tienerjaren met zijn ouders van Amsterdam naar Enschede, waar hij zijn middelbareschooljaren doorbracht. “Net op het moment dat ik de wereld begon te verkennen. Ik zat me in Enschede te verbijten voor de televisie met beelden van de provo-opstand of detectiveseries die zich afspeelden in Amsterdam. Dáár gebeurt het, dacht ik.”

Gellings’ heimwee resulteerde in twee boeken over de buurt waarin hij opgroeide: ‘Zuidelijke Wandelweg’ in 2003 en ‘De zomer van Icarus’ in 2010. “‘Zuidelijke wandelweg’ was heel erg gebaseerd op heimwee, het verlangen naar vroeger. Voor mijn gevoel waren de jaren 50 en 60 veel te snel voorbij gegaan, die periode bleef een bron van ideeën en herinneringen. Ik had daarna al snel een idee voor een nieuw boek, dat werd ‘De zomer van Icarus’. Toen ik dat af had dacht ik: nou heb ik wel geschreven wat ik wilde schrijven over Amsterdam- Zuid. Ik had iets met mijn heimwee gedaan, ik was daar niet meer ziek van.”
Maar nu is er dus ‘Terug naar de Stichtstraat’ over dezelfde tijd en dezelfde locatie. Wat is dat toch met die herinneringen? “Terugkijken hoort bij me. Ik zwelg niet in herinneringen, maar ik daal wel graag af in het verleden. En het noteren van herinneringen is een manier om door het verleden te reizen. Ik beleef er plezier aan om dingen opnieuw mee te maken, daar speel ik mee. Ik geef het verleden een bepaald patina. Ik kan ook terugverlangen naar periodes waarin ik het moeilijk had omdat ik niet meer de pijn of het verdriet beleef. Het verleden wordt mooi door de zeef van de tijd.”

‘Mijn Zwolse leefomgeving is een beetje het Amsterdam-Zuid van vroeger’

Toch draait het in ‘Terug naar de Stichtstraat’ niet om herinneringen alleen, maar ook over leugens en de waarheid. De verteller gaat op zoek naar het geheim van zijn oude buurman. Gellings speelt met de herinnering aan hem. “Heeft de buurman de geschiedenis vervalst? Ik geloof niet in de betrouwbaarheid van mijn herinneringen, hoewel ik wel een loepzuiver gevoel heb voor chronologie en gebeurtenissen. Maar mijn inkleuring is puur persoonlijk. Er staat ook ‘roman’ voorop het boek.”

Gellings durft niet meer te zeggen of dit nu de laatste Amsterdam-Zuid-roman is. Wel dat de ‘Grote Zwolse roman’ er een keer moet komen. “Ik kwam in 1984 met grote tegenzin in Zwolle wonen, na jaren te hebben gewoond Groningen. Maar ik had hier een baan aan een middelbare school. Ik kwam in Zuid te wonen en kende hier niemand. Het heeft een jaar geduurd voor ik contacten kreeg. Ik was niet ongelukkig in die eenzaamheid, ik zag de toekomst als blanco. En dat bleek ook. Ik ben mijn vrouw tegen gekomen, we hebben twee kinderen en er komt inmiddels een tweede kleinkind aan. Ik ben hier met niks gekomen en inmiddels is er een soort van dynastie, dat is wel een boek waard.”

Gellings sociale leven is inmiddels ook tot bloei gekomen. “Mijn sociale leven is ontstaan rond voormalig literair café In de Sinnepoppen aan de Buitenkant. Ik raakte bevriend met eigenaar Ton Jonkers, Igor Cornelissen, Kader Abdolah en Harry Pierik. Het was een fascinerende plek met kleurrijke figuren. Het laatste woord is hier nog niet over gezegd.”

En, vindt Gellings, al die verhalen over plekken waar hij heeft gewoond, schreef hij in Zwolle, in zijn huis in de Wipstrik. “In mijn werkkamer met uitzicht op een pleintje. Deze buurt doet me ook denken aan het Amsterdam-Zuid van vroeger. Het pad met bomen bij het Almelose Kanaal noemen we hier thuis de Zuidelijke Wandelweg. In Amsterdam is die oude boerenwetering van toen nu de A10 met daarnaast de metro en de trein. Alle landelijkheid is daar weg. Maar hier heb ik dat teruggevonden. Dus mijn Zwolse leefomgeving is een beetje het Amsterdam-Zuid van vroeger. In die zin is Zwolle ook heel belangrijk voor me. Ik heb hier van alles gevonden wat me dierbaar is.”